Michelangelo Buonarroti ; meşhur Davut heykelinin heykeltraşı, Sistina Şapeli’nin tavanının ressamı, Aziz Petrus Bazilikası’nın kubbesinin mimarı…
Michelangelo, 1475 yılında Floransa‘nın güneyinde bir kasaba olan Caprese’de doğdu. Kasabanın adı, Michelangelo’nun anısına günümüzde Caprese Michelangelo’ dur.
Babası, Ludovico di Lionardo Buorarroti’dir. Floransa’da en az Medici’ler kadar eski olduklarını her fırsatta çocuklarına hatırlatırdı. Altı yaşında annesini kaybetti. Annesi’nin adı Francesca di Miniato del Sera’ dır.
Michelangelo, çocukluğunun bir kısmını, Arno vadisinde taş yontucularının köyü olan Settignano köyünde geçirdi. Pitti, Pazzi ve Medici’lerin sarayları gibi Floransa’da pekçok yapının taşı bu köyden gidiyordu. Michelangelo, yıllar sonra çocukluğundan dem vurarak keski ve çekiç sesleri arasında annemin sütünü emdim diyor. Eline ilk çekiç aldığında altı yaşındaydı.
Gençliğini Floransa’da geçirdi. Babası onun yün tüccarı olmasını istiyordu. O zamanlar Floransa’da en kazançlı meslek buydu. Bundan dolayı yüksek ücretler ödeyerek onu Urbino’ya gönderdi. Orada Maestro Francesco’ da eğitim aldı. Gramer, retorik ve Latince öğrendi.
Michelangelo, okulu bırakıp sanatçı olmak istedi. Ailesi istemese de, Michelangelo’ nun ısrarlarına dayanamadılar. O da diğer sanatçılar gibi bir ustanın yanında eğitim almaya başladı. 13 yaşında Domenico Ghirlando’ nun atölyesinde çalışmaya başladı. Burası bir resim atölyesiydi. Boya yapmayı, istediği tonları elde etmek için karışımların nasıl olacağını, fresko planları yapmayı ve daha birçok şey öğrendi.
Burada, çok kısa sürede kendini ispatladı, hem ustasının hem de arkadaşlarının dikkatini çekmeyi başardı. Ancak, tam olarak istediği bu değildi. Eksik olan bir şeyler vardı.
Heykel Bahçesi
Medici ailesi, Floransa’nın sanata ilgili en etkili ailelerinden biriydi. Ghiberti, Lorenzo de Medici’ nin büyük büyük dedesinin baptist kapısı* için açtığı yarışmayı kazanmıştı; Donatello, Cosimo de Medici tarafından himaye edilen biriydi. Botticelli, Leonardo da Vinci ve diğer birçok rönesans dönemi sanatçısının bu aile ile bir bağı vardı. Kısacası, bugün Floransa’ da karşılaştığımız birçok sanat eserinin arkasında Mediciler var.
1489’da Lorenzo de Medici, Piazza San Marco ‘ya yakın bir bahçede heykeltıraş okulu açtı. Ghirlando, 14 yaşındaki Michelangelo’yu bu okula tavsiye etti. Bu okulun diğer sanat atölyelerinden farkı, para kazanmak zorunda olmamalarıydı. Hiçbirşeyi zamanında yetiştirmeye çalışmıyorlardı. Tek amaçları vardı. O da öğrenmek.
Bahçede Medici ailesine ait bazı sanat eserlerinden oluşan bir koleksiyon da vardı. Brunelleschi’nin Duomo modeli, Fra Angelico’nun San Marco çizimleri, Masaccio’nun Carmine planları da bunlar arasındaydı.
Michelangelo ilk defa yaşamak istediği yeri buldu.
Lorenzo de Medici ile tanışması
Michelangelo’nun, bu heykel bahçesinde Lorenzo de Medici ile tanışması, sanatçının hayatındaki en önemli dönüm noktalarından biridir. Birgün Michelangelo, orjinal bir Roma satir kafasına bakarak önündeki taşı yontuyordu. O kadar dalmıştı ki, arkasında bekleyen Lorenzo’ yu farketmedi. Kendini kaptırmış, orjinal heykelden daha fazla detaya girmişti. Arkasına döndüğünde Lorenzo’nun gülümsemesiyle karşılaştı.
Bu olaydan sonra Michelangelo, Medici Sarayı’nda yaşayan sanatçılar arasında girdi. Burada kendine ait bir odası ve maaşı oldu. Beş yıl boyunca Lorenzo de Medici ve ailesiyle aynı masada akşam yemeği yedi. Boticelli gibi. Belki ondan sonra Leonardo da Vinci de aynı masaya oturmuştu.
Lorenzo’nun arkadaşları ile birlikte antik eserler okuyup tartıştıkları toplantılara (Platonik Akademi) katıldı. Sonraları bu toplantılar Michelangelo için ilham kaynağı oldu. Mesala, Sentorlar Savaşı frizi Ovid’ten uyarlanmıştır. Madonna Merdivenleri ‘nde ise Donatello’dan etkilenmiştir.
Lorenze de Medici’nin Michelangelo üzerinde büyük etkisi var. Condivi biyografisinde, Lorenzo 44 yaşında öldüğünde, Michelangelo’nun günlerce birşeyler yapamadığından bahseder.
Lorenzo’dan sonra oğlu Piero zamanında, Mediciler Floransa’daki güçlerini kaybettiler ve sürgüne gönderildiler. Michelangelo da bu dönemde Floransa’dan ayrıldı, Roma’ya gitti. Medici Şapeli ve Laurentien Kütüphanesi gibi Floransa’daki bazı çalışmaları yarım kaldı.
İlk Eseri
Senatorlar Savaşı rölyefini yaptığında Micheangelo 17 yaşındaydı. Mitolojik öğelerden ilham almıştır. İlk eserlerinden bir diğeri ise sarhoş bir ergeni yansıttığı Bacchus heykelidir.
Roma yılları
Michelangelo Roma’ya geldikten sonra ilk başyapıtı olan Pieta heykelini yaptı. Pieta, Aziz Petrus Bazilikası’ndadır. Bu heykeli yaptığında henüz 25 yaşındaydı.Heykelin sergilenmeye başlandığı günün akşamı, Michelangelo Pieta’nın kuşağına ismini kazır. Çünkü, Lombardialılar eserin Cristoforo Solari’nin olduğu söylentisini çıkarırlar. Pieta, Michelangelo’nun imzasını taşıyan tek eseridir.
Meşhur Davut heykeli
Michelangelo Floransa’ya 1500 yılında tekrar döndü. Floransa Katedrali’nin atölyesinde kimisi kırk yıl önce Carrara’ dan getirilmiş mermerler vardı. Simone da Fiesole’nin yontmaya başladığı, ancak iyi gitmediğinden bir kenara bıraktığı, yaklaşık 5.5 metre boyunda büyük bir mermer de bunlar arasındaydı. Michelangelo’dan bu mermeri kullanarak dev bir Davut heykeli yapması teklif edildi.
Michelangelo bu heykeli saplantı haline getirdi ve gece gündüz çalıştı. Yaptığı çalışmayı kimseye göstermedi. Tamamlanmadan birilerinin görmesinden korkuyordu. Sadece 18 ay içerisinde Davut heykelini tamamladı.
Heykelin yeri için ilk önce Duomo’ nun tepesi düşünülse de, Vecchio Sarayı’nın önündeki platforma yerleştirilmesine karar verildi. Günümüzde aynı yerde bir kopyası bulunuyor. Davut heykelinin orjinali Galleria dell’Accademia’ da sergileniyor.
Yaptığı eskizlerden birine şunları yazdı: “Davut sapanıyla ve ben de çekicimle.”
Tekrar Roma
Michelangelo Floransa’da 4 yıl kalıp Davut heykelini yaptıktan sonra 1505’de tekrar Roma’ya geldi. Papa 2. Julius çağırdı. Bir katedral yapımı için onu görevlendirdi. Michelangelo, bunun için önce Carrara’ ya gitti. Orada 6 ay kaldı. Kullanacağı mermer blokları tek tek seçti.
Vatikan’a döndüğünde kendisi hakkında kurulan entrikaları gördü. Bu durumdan korkarak Floransa’ ya geri döndü.
Papa, Floransa’ nın ileri gelenlerini araya sokarak Michelangelo’ yı Roma’ ya gelmeye ikna etti. Bu arada başka bir iş daha teklif etti. Vatikan’ da bir şapel vardı, Sistina Şapeli. Şapelin duvarları Botticelli ve Ghirlandaio tarafından süslenmiş ancak tavan boştu. Papa ona tavanın süslenmesini teklif etti. Önceleri ressam olmadığını ileri sürerek bu işi kabul etmese de sonrasında Sistina Şapeli‘nin tavanını boyamaya başladı.
Michelangelo’nun Etkilendiği Sanatçılar
Michelangelo, bir Donatello hayranıydı. Onun yeteneği ve modernliğinden etkilendi. Ancak, heykellerine son dokunuşları yapmamasını eleştirirdi. Ghiberti‘ den de övgüyle bahseserdi. Michelangelo, Floransa Katedrali’nin vaftiz kapıları olan Ghiberti Kapılarını cennetin kapıları olarak tanımlardı. Rakibi olmasına rağmen Bramante’ nin Aziz Petrus Bazilikası’ndaki mimari yeteneğini takdir ederdi. Raphael’in hocası Perugino hakkında da sanatta beceriksiz derdi.
Son Zamanları
Michelangelo’nun başladığı eserlerin birçoğu yarım kaldı. Heykeller hariç. Davut, Pieta, Bacchus gibi bireysel heykellerin hepsini tamamladı. Hatta bu eserleri biran önce bitirmeyi saplantı haline getirip, üzerlerinde aylarca durmadan çalıştı. Bu durumun nedenlerin biri, Michelangelo’nun Medici sarayında öğrendiği Neoplatonizmin etkisidir. Bu teoriye göre, her mermer veya taş bloğunda gizli, orada tutuklu tutulan bir kavram vardır. Heykeltraşın görevi ise bir anlamda onu özgürleştirmektir.
Son zamanlarında bütün resimleri de bitirmişti. 67 yaşında yaptığı Vatikan’daki Sistina Şapeli’ nin freskoları son eseri oldu. Bu dönemde yaptığı çalışmalar arasında Capitol Tepesi‘nin düzenlenmesi de bulunuyor.
Michelangelo, 18 Şubat 1564 yılında Roma’daki evinde hayatını kaybetti.
Başlıca Eserleri
- Sentorlar Savaşı, 1490–1492 / Casa Buonarroti, Floransa.
- Madonna Merdivenleri, 1490–1492 / Casa Buonarroti, Floransa.
- Pieta, 1498–1499 / Aziz Petrus Bazilikası, Vatikan.
- Davut heykeli, 1501-1504 / Accademia, Floransa.
- Doni Madonna, 1503, Uffizi Galeri, Floransa.
- Sistina Şapeli tavan freskoları, 1508-1512 / Vatikan.
- Ölmekte Olan Köle, 1513-1516 / Louvre Müzesi, Paris.
- Madici Şapeli, 1520-1534 / Floransa.
- Laurentian Kütüphanesi, 1524-1534 / Floransa.
- Şafak heykeli, 1524-1531 / Medici Şapeli, Floransa.
- Alacakaranlık heykeli, 1524-1531 / Medici Şapeli, Floransa.
- Gece heykeli, 1526-1534 / Medici Şapeli, Floransa.
- Gündüz heykeli, 1526-1534 / Medici Şapeli, Floransa.
- Kıyamet freskosu, 1533-1541 / Sistina Şapeli, Vatikan.
- Porta Pia, 1561-1564 / Roma.
Kaynaklar:
- The Agony and The Ecstasy, Irving Stone.
- The Life and Times of Michelangelo, Maria Luisa Rizzatti.
*Ghiberti kapıları olarak biliniyor. Floransa Katedralinin önündeki baptishaneye yapıldı.