Rönesans’ ın üç büyük ressamından en yaşlısı. Savaş araçları yaptı, bina tasarladı. Botanikten, kadın doğumuna kadar birçok alanla ilgilendi. İnsan vücudunun sırlarını keşfetmek için otuzdan fazla kadavrayı parçaladı. Fakat, asıl ilgi alanının resim yapmak olduğunu bizzat kendisi ifade ediyor.
Hayatı
Da Vinci’nin doğumu noter olan dedesi tarafından 15 Nisan sabahı saat 3 olarak kayıt altına alındı. Doğum yılı 1452, doğum yeri ise Floransa’ nın batısında küçük bir kasaba olan Vinci’ dir. Tam adı Leonardo di ser Piero da Vinci. Yani Vinci’ den Sir Piero’ nun oğlu Leonardo.
Leonardo da Vinci’ nin annesi, bir köylü kızı olan Caterina idi. Annnesinden küçük yaşta ayrılmak durumunda kaldı. Babasının adı Ser Piero da Vinci. “Ser” resmen tanınmış bir noter olduğu için verilen ünvandı.
Leonardo, üvey annesi ve babası ile birlikte Floransa’ ya taşındığında 7 yaşındaydı. İki kız ve yedi erkek üvey kardeşi vardı. Tıpkı dedesi ve babası gibi noter olmak isteyen Leonardo, başka mesleklere yönlenmek zorunda kaldı.
Floransa, o dönemler sanatın en büyük iş kolu olduğu yerlerden biriydi. Birçok atölye vardı. Bu atölyeler sokağa açılırdı. Yapılan eserler atölyelerin önünde, yoldan geçenlerin ilgisini çekmek için sergilenirdi. Floransa’ ya adını veren Lorenzo di Medici de zaman zaman dolaşır ve eserleri incelerdi. En büyük ve gürültülü atölyelerden biri de Andrea del Verrocchio’ ya aitti.
15. yüzyılda resim yapmak bu atölyelerde öğrenilirdi. Çıraklar resim için gerekli malzemeleri hazırlamanın yanında, resmin yapılmasına da yardımcı olurdu. Genellikle resmin zor olan yerlerinin usta yapar kalanını çıraklara bırakırdı. Verrocchio da, İsa’ nın Vaftizi eserinin arka planını Leonardo’ya bırakmıştı. Leonardo da Vinci’ nin resimle tanışması 14 yaşında Verrocchio’ nun atölyesinde bu şekilde oldu.
Leonardo bu atölyede 24 yaşına kadar kaldı. İlk bağımsız çalışması olan Gineva de’Benci’ nin portresini burada yaptı.
20 yaşında iken, Floransa’nın hatta bütün Avrupa’nın en etkili ailelerinden Medicilerin dikkatini çekti. Lorenzo de Medici onu Medici Sarayı’ndaki antik felsefe konuştukları Platonik toplantılarına* dahil etmek istedi. Ancak, Leonardo’nun eğitimi bu toplantılar için yetersizdi. Plato akademisinin girişine “Geometri Bilmeyen Giremez” yazmıştı. Da Vinci, o zamanlar ne geometri biliyordu ne de matematik.
Sonraları Medici Sarayı’na alınan Leonardo da Vinci, burada Botticelli ile tanıştı. Mitolojik konuları resmeden Boticelli’nin aksine gerçek hayatta olan öğeleri resmetti.
21 yaşında hala Verecchio’nun atölyesindeyken birgün bütün Floransa’yı izleyebileceği kırsal bir alana gitti. Arno vadisini yukarıdan gören bir tepeye oturdu ve çizmeye başladı. Çokta özenli olmayan hızlıca bir çizim yaptı ve bazı notlar aldı. Daha sonra bu resim (Arno Vadisi, 1473) Avrupa sanat tarihinde ilk manzara resimlerinden biri oldu.
Not defterleri
Da Vinci’nin noter olmasına izin verilmediğinden yukarıda bahsetmiştik. Yine de Leonardo gördüğü, düşündüğü, yaşadığı herşeyi kayıt altına aldı. Yaklaşık 6000 sayfa not günümüze kadar ulaşmıştır. Bu notlar çeşitli müzelerde ve kütüphanelerde sergileniyor.
Leonardo hayatı boyunca resim için harcadığı zamandan daha fazlasını not almaya ayırdı. Yanında çeşitli boyutlarda not defterleri bulundururdu. İlgilendiği her konuda yazar ya da çizim yapardı. Aynı anda birçok defter kullanırdı. Bazı defterlerini yıllarca kullandı. 15 yıl not aldığı defterler var.
Leonardo da Vinci, notlarında kendine özgü bir yazım tekniği geliştiriyor. Notlarını sağdan sola doğru tersten yazıyor. Okuyabilmek için simetrisini almaya yani bir aynaya ihtiyaç var. Bunu bir gizem olsun diye yapmıyor. Sadece solak olduğundan yazı yazarken elleri mürekkep olmasın diye böyle yapıyor.
Milano yılları (Son Akşam Yemeği)
15. Yüzyılda Floransa’da birçok sanatçı varken kuzeydeki Milano da durum tam tersiydi. Babası Francesco Sforza’ ya ithafen bronzdan o güne kadar yapılmış en büyük atlı heykelini yaptırmak isteyen Ludovico Sforza bunu yapabilecek birini arıyordu. Bu iş sadece heykeltraşlık gerektirmiyor aynı zamanda mühendislik de gerektiriyordu. Ve en uygun aday olan Leonardo’ nun yolu Milano’ya düştü. 17 yıl burada kaldı. Bu süre içerisinde sadece altı tane resim yapabildi.
Milano’da, Ludovico’ya yaptığı heykel dışında, Evangelista ile birlikte de işler yapmaya başladı. The Madonna of the Rocks bu dönemde yapıldı. Aslında bu tür çalışmaları Floransa’da da yapabilirdi. Ancak Milano’ya gelmekteki asıl amacı Ludovico’nun himayesine girip düzenli bir maaşa ulaşmaktı. Bu şekilde kendini birçok alanda geliştirebilecekti. Bunun için sekiz yıl geçmesi gerekiyordu.
1490 yılında, Leonardo dükün maaşına bağlandı ve herşey değişti. Artık sarayda çalışmaya ve yaşamaya başladı. Sahne dekoru, kanalizasyon projesi ve askeri araç tasarımları yaptı.
Ludovico’nun yanında kaldığı sürede yaptığı en büyük çalışma Son Akşam Yemeği (The Last Supper) idi. 13 erkek bir akşam yemeği masasındalar. Hz. İsa tam ortada oturuyor. Etrafında havarileri yoğun bir tartışma içerisindeler. Hz İsa içlerinden birinin kendisine ihanet edeceğini söylüyor ve sessizce önüne bakıyor. Havariler ihanet edecek kişinin kim olacağının telaşındalar.
Vejeteryan Da Vinci
Leonardo hayvanların yaşantılarına karşı olağanüstü bir ilgisi vardı. Kafesteki kuşları satın alır sonra serbest bırakırdı. İnsanın hayvanlar dışındaki şeyleri yiyerek de hayatta kalabileceğine inanırdı. Yani vejeterjandı.
Hayvanlar üzerindeki gözlemleri makina tasarımında ve insan anatomisini anlamasında yardımcı oldu. Özellikle kuşların uçuşları üzerine yaptığı gözlemlerden sonra, bir kişinin uçabileceği uçurtma tasarımı yaptı.
Ayrıca hayvanları inceleyerek, ahlaki değerler açısından da birçok ders çıkarılabileceğini düşünüyordu.
Tekrar Floransa (Mona Lisa)
Fransızların Milano’yu almasından sonra Leonardo şehirden ayrıldı. Mantua, Venedik ve Roma’ da bir müddet kaldıktan sonra Floransa’ya tekrar geldi. Burada kendi atölyesini kurdu. Mona Lisa’sını burada yaptı. Mona Lisa’ yı buradan okuyabilirsiniz: Mona Lisa’ nın Hikayesi
Da Vinci hayatının son dönemlerinde daha önce yapmadığı çalışmalar yapıyor. Bazı doğa olaylarını resmediyor. Görünmeyeni resmetmenin zorluğuyla karşılaşıyor. Tufan da Vinci’nin son resimleri arasında yer alıyor.
Leonardo da Vinci, 2 Mayıs 1519 yılında Cloux’ daki evinde öldü. Yanında Francesco Melzi (Milano’da yetiştirmeye başladığı çırağı) vardı. Bütün kitaplarını, resimlerini ve kitaplarını Melzi’ ye bıraktı. Milano’daki üzüm bağının yarısını da Salai (diğer öğrencisi)’ ye bıraktı.
Eserleri
- İsa’nın Vaftizi, 1472-75 / Uffizi Galerisi, Floransa
- Arno Vadisi, 1472 / Uffizi Galerisi, Floransa
- Ginevra de’Benci, 1474-78 / Ulusal Sanat Galerisi, Washington
- Çocuk ve Kedi Çalışmaları, 1478 / Britanya Müzesi, Londra
- Adoration of the Magi, 1481-1482 / Uffizi Galerisi, Floransa
- Kayalıklar Bakiresi, 1483 / Louvre Müzesi, Paris
- Kafatası Çalışmaları (The Studies of a Human Skull), 1489- Royal Collection Trust, Windsor
- Kakımlı Kadın (The Lady with an Ermine), 1490- Museum Czartoryskich, Krakow
- La Belle Ferronniere, 1490 / Louvre, Paris
- The Codex Forster, 1490-1505 / Victoria ve Albert Müzesi ,Londra
- Son Akşam Yemeği ( The Last Supper), 1494 / Santa Maria della Grazie, Milan
- Meryem ve İsa Azize Anna ile ( The Virgin and Child with Saint Anne and the Infant Saint John the Baptist), 1501 / Ulusal Galeri, Londra
- Madonna of the Yarnwinder, 1501 / İskoç Ulusal Galerisi, Edinburg
- Toskana ve Chiana Vadisi Haritası, 1502-1503 / Royal Collection Trust
- Mona Lisa, 1503 – 06 / Louvre Müzesi, Paris
- Yaşlı Adam Portresi, 1512 / Biblioteca Reale, Torino
- Saint John the Baptist, 1513 – 16 / Louvre Müzesi, Paris
- Tufan (Deluge), 1517-18 / Royal Collection Trust
- Vitruvius Adamı, 1514-18 / Akademi Galerisi, Venedik
Kaynaklar:
*Platonik toplantılar: Cosimo de Medici’nin, entellektüel çevresiyle antik dönem eserlerini okumak ve tartışmak için başlattığı toplantılar. Medici Sarayı’nda toplanıyorlardı.