Baobab ağacı, en kurak bölgelerde bin yıldan fazla yaşadığı bilinen Afrika’nın en büyük ve en dayanıklı ağacıdır. Bilimsel adı Adansonia digita olan Afrika baobabı, Afrika kıtasındaki en yaşlı canlı organizmadır.
Baobab ağacı ile Dakar’da karşılaşmıştım. Meyvesiyle Zanzibar‘da, meyvesinin suyuyla da geçenlerde Vagadugu’da karşılaştım. Her şeyiyle sizi kendine bağlayan esrarengiz bir ağaç.
Hem kültürel açıdan hem de besin kaynağı olması itibarıyla baobablar, Afrikalıların hayatında önemli bir yere sahiptir. Ağacın kökeni Batı Afrika’ya dayanıyor. Bin yıllar içerisinde çeşitli türlere ayrılmış ve dünyaya yayılmış.
Ağacın şekli ilginç. Sanki yürüyecekmiş gibi duruyor. Dalları değil de kökleri gökyüzüne uzamış gibi.
Baobab ismi Arapça çok tohumlu anlamına buhobab kelimesinden türemiş. Bu isim yüzyıllar önce, güneyden aldıkları baobab meyvelerini Kahire’ de satan tüccarlar tarafından kullanılmıştır. Afrika’nın bazı yerlerinde bu meyveye muvhuyu da denmektedir.
Baobablar müthiş bir su depolama kapasitesine sahiptirler. Gövde hücrelerinde depolanan sudan dolayı şişmiş görünümlüdürler. Bu su sayesinde en kurak mevsimlerde bile hayatta kalabilirler.
Afrika mitolojisinde de ağacın şekline değinilmiş. Rivayete göre; baobab ağacı yaratılırken ilk olarak Kongo’ ya dikilir. Sıcaktan ve nemden şikayet eden baobabın yeri değiştirilir ve Ruwenzori dağının tepesine dikilir. Bu sefer de soğuktan, kardan ve sisten mutsuz olan baobabın bir sonraki adresi Sahra çölüdür. Burada da aşırı sıcaktan ve kuru havadan şikayet eder. Bu bardağı taşıran son damladır. Bunun üzerine baş aşağı dünyaya atılır. O gün bugündür baobabların tepe taklak, kökleri havada olduğuna inanılıyor.
Meyvesini göremeyeceğiniz bir ağacı diker miydiniz?
Afrika’da bugün gördüğümüz birçok baobab ağacını dikenler, diktikleri ağaçların meyvesini göremediler. Çünkü, ağaç ilk meyvesini dikildikten 200 yıl sonra veriyor.
Bir Baobab Ağacı kaç yıl yaşar?
Bir baobab ağacının yaşı gövde kesitindeki halkaları sayarak hesaplanamaz. Çünkü çok uzun yıllar yaşayan bu ağaç yaşlandıkça gövdesinde oyuklar oluşur. Halkalar kaybolur. Bilim adamları karbon testi kullanarak ağacın yaşını bulurlar.
En yaşlı baobab ağacı Güney Afrika’daki Glencoe adı verilen ağaçtı. 1800 yaşındaydı. Şimdi o ağacın bir kısmı çöktü.
İkinci en yaşlı ağaç da Güney Afrika’dadır. Limpopo’ daki bu ağaç 1200 yaşındadır. 22 metre yüksekliğinde 33 çevre uzunluğunda bir ağaç.
Evet bir baobab çok uzun yıllar yaşabilir. Afrikanın en yaşlı canlı organizması. Etrafında yaşayan her şeyden daha yaşlı.
Baobab Meyvesi
Sert kabuklu, yaklaşık 2 kg ağırlığında ve içerisinde 200′ den fazla çekirdek olan bir meyvedir. Çekirdeklerin arasında tebeşire benzeyen meyve tozu vardır. Yüksek oranda vitamin ve mineral içerir. Bu meyveye Afrikanın süper meyvesi de denir.
Bu meyvenin tozu, binlerce yıldır Afrika’da kullanılmaktadır. Mısırda yetişen bir meyve olmamasına rağmen Antik Mısır’da mezarlarda bile baobab meyvesi bulunmuştur.
Limonsu bir tadı var. Kalsiyum, magnezyum ve özellikle de C vitamini açısından oldukça zengin. Dünyadaki en zengin C vitamini ve kalsiyum kaynağıdır. Portakaldan 3.6 kat fazla C vitamini, yaban mersininden 3.7 kat fazla antioksidan, sütten 3.6 kat fazla kalsiyum, patatesten 4.2 kat fazla potasyum, yapraklı yeşilliklerden 1.9 kat fazla magnezyum ve armuttan 16 kat fazla lif içerir.
Baobab Çiçeği
Ve bu muhteşem ağacın çiçeği… Yağmurlu bir günde, güneş batmaya doğru açmaya başlar. Gece vakti tam açmış olur. Sadece 18 saat yaşar. Sonrasında solar ve yere düşer.
Kurak bölgelerde, ilk çiçeğin açması 200 yılı buluyor. Hergün sulanırsa bu süre 23 yıla kadar düşmektedir.
Baobab Gövdesi
Bir baobab ağacının gövdesinin 70%’ i sudur. Süngeri andıran şişmiş bir yapısı vardır. Bu su sayede an kurak mevsimlerde bile hayatta kalabildiğinden yukarıda bahsetmiştik.
Bunun yanında baobab ağacının gövdesi birçok canlıyı barındırır. Ağaç büyüdükçe, ağacın ortasında yarıklar oluşur. Bu yarıklar birçok hayvanın barınağıdır. Hatta eskiden bu yarıklarda insanlar da yaşarmış. O kadar genişliyor ki, ağacın ağacın içinde oda oluşuyor. Posta ofisi, kafe için kullanılan baobab gövdeleri vardır.