Havada, battaniyenin altında uyumaya çalışıyorsunuz ya da bir kitaba daldınız. “Boom” diye bir ses ve kabin ışıkları sönüp yanmaya başlıyor. Muhtemelen uçağınıza bir yıldırım isabet etti.
Panik yapmaya gerek yok. Yıldırım çarpması uçakların başına nadir gelen bir durum değil. Uçaklar yıldırım için doğal bir hedeftir. Her uçağa, yılda ortalama bir defa yıldırım çarpar.
Ne olur?
Bir uçağa yıldırım çarpması demek, uçağın yüzeyine 20000 ampere kadar çıkan bir elektrik akımının isabet etmesi demektir. Uçağın yüzeyindeki sıcaklık artar. Bölgesel erimeler görülebilir.
Ne zaman olur?
Yıldırım çarpması, genellikle bir uçak kümülonimbus bulutları içerisinde ya da civarında, 5000-15000 ft. (1.5-5km) yükseklikte uçarken gerçekleşir.
Bir uçağı düşürebilir mi?
Yıldırım çarpması tek başına bir uçağı düşüremez. Aslında yıldırım çarpması uçaklar için hiçbirşey.
Uçakların yüzeyi alüminyum ve bazı alaşımlardan yapılır. Yani kullanılan malzeme çok iyi bir iletkendir. Elektrik akımı kendisine en az direnen yolu takip eder. Yıldırım genellikte uçağın burnundan girer. Akım bütün yüzey boyunca ilerleyerek kuyruk bölgesinden uçağı terk eder. Bu esnada uçağın yüzeyi ısınır. Uçağın içerisine bir etkisi olmaz. Kısacası uçağın yüzeyi yıldırıma karşı bir kalkan görevi görür ve yıldırımın etkisinin içeriye geçmesini engeller.
Uçağın burnu hariç bütün yüzeyi iletken malzemeden yapılır. Burun kısmında uçağın hava radarı bulunur. Radarın çalışması için iletken olmayan bir yüzey gereklidir. Burayı korumak için mühendisler iletken şeritler yerleştirirler. Bu şeritler sayesinde akım buradan uzaklaşır.
Yıldırım çapması kaynaklı uçak kazaları
Havacılık tarihinde en son 1967 yılında bir uçak yıldırım çarpması sonucunda düştü. Yıldırım uçağın yakıt tankına isabet etti ve yakıt tankı patladı. Bu olaydan sonra, yakıt tankları yıldırım çarpmasına karşı korunaklı hale getirildi. Bu bölgedeki yüzeylerin kalınlığı artırıldı ve bağlantı elemanları 30000°C derece sıcaklığa dayanabilecek şekilde tasarlandı.
Yeni nesil uçaklar
Yeni nesil Airbus A350 ve Boeing 787 uçaklarının yüzeyleri plastik malzemeler kullanılıyor. Yüzeye yerleştirilen ince alüminyum ağ tabakası, elektrik akımının iletilmesini sağlıyor. Bu iletken ağ tabaka kullanılmasaydı uçağın yüzeyi yıldırım çarpması durumda, elektrik akımını iletemeyip ısınacak ve yanacaktı.
Yıldırım Haritaları
Gerçek zamanlı yıldırım haritalarına bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz: https://www.lightningmaps.org