Johann Wolfgang von Goethe, dünya edebiyat tarihinin en büyük dahilerinden biri. Faust’un şairi.
Goethe ile tanışmam Ahmet Haşim’in Frankfurt Seyahatnamesi ile oldu. Haşim’in tedavi için gittiği Frankfurt’a varır varmaz, Goethe’nin evini ziyaret ettiğini okumuştum. Bu evi, Frankfurt gezilecek yerler listemin ilk sırasına ekledim. Sonrasında gidip gördüm. Kitaplığını, Faust’ unu yazdığı çalışma masasını ve yazarın hayatından birçok kesiti görme imkanım oldu. Yazarı tanıma adına farklı bir tecrübeydi benim için. Woolf’ un dediği gibi biyografi okumanın ötesinde bir tanımaydı.
Goethe’nin kitapları bundan sonra girdi hayatıma. İlk kitap, ressamlık tutkusuyla çıktığı, sonrasında kendindeki yazarlık yeteneğini keşfederek döndüğü “İtalya Seyahati” oldu. Diğer kitap ise, hayatta olma amacım dediği ve 60 yılını verdiği Faust.
Büyük Alman şair Johann Wolfgang von Goethe’ yi tanıma yolculuğumda, hayatı ve eserleri hakkında aldığım bazı notlar:
Goethe 28 Ağustos 1749′ da Frankfurt’ ta doğdu. Babası Johann Kaspar Goethe, İmparatorluk meclis üyesiydi. Annesi, Katharina Elisabeth Goethe. 11 yaşındayken kız kardeşi Cornelia doğdu. 27 yaşında ölene kadar da, erkek kardeşinin hayattaki en yakın arkadaşıydı.
Eğitim hayatı
Goethe’nin eğitim hayatı küçük yaşlarda babası ve eğitmenlerle başladı. Sekiz yaşında Grekçe, Latince, Fransızca ve İtalyanca biliyordu.
Otobiyografisinde anlattıklarına göre, Goethe ilk aşkını on beş yaşlarında Offenbach’ta bir hancınınn kızı olan Gretchen’e karşı yaşadı. Dante’ nin Beatrice’ i gibi o da Gretchen’i sevdi.
1765’te hukuk okumak için Leipzig ‘e gitti. Hukuk dışında edebiyatla da ilgilendi. Almanca, Fransızca, İngilizce ve İtalyanca şiirlerle tanıştı. Goethe’nin zihinsel gelişiminde sanat akademisi direktörü Adam Frederick Oeser’ in büyük etkisi oldu. Aynı zamanda resim ve antikalar da ilgisini çekti. Bu durum, onu bir jüri üyesi olarak görmek isteyen babasını pek memnun etmedi.
Tüberküloz hastalığına yakalandı ve 1768 ‘de Leipzig’den ayrılmak zorunda kaldı.
1770 yılında Strasburg’a gitti ve hukuk eğitimini burada tamamladı. “Sturm und Drang” akımının temsilcilerinden Herder ‘le tanıştı. Homer, Shakespeare, Almanya’nın ortaçağ geçmişi ve Alman türküleri ile ilgilendi.
1772′ de Frankfurt’ tan ayrıldı ve Lahn yakınlarında sakin bir kasaba olan Wetzlar’ a gitti. O zamanlar Wetzlar, imparatorluğun adalet mahkemelerinin olduğu bir yerdi. Genç avukatlar buraya gelip mahkemeleri izler, deneyim kazanırlardı. Burada mesleki tecrübesine devam ederken, kendisi gibi buraya gelen Leipzig’ den bir üniversite arkadaşı, kendini vurarak intihar etti. Bunun üzerine Werther ‘in Acılarını yazmaya başladı. Goethe, bu kitabı yazmayı dört haftada bitirdiğini söylüyor.
Bu kitap, Goethe’nin dünya çapında beğeni toplamasını sağladı. 25 yıl boyunca Avrupa’da en çok satan romanlar arasında yer aldı. Napolyon, bu kitabı yedi kez okuduğuyla övünürdü.
Weimar yılları
1774′ te Frankfurt’a geri döndü. Ünü iyice yayılmıştı. Onu şaşırtan misafirleri oldu. Weimar prensi Karl August ve kız kardeşi Constantine ziyaretine gelmişti. Goethe’nin gelecek hayatının seyrini değiştirecek bir görüşme oldu. Prens, Goethe’ yi baş danışman olarak ülkesini yönetmesine yardım etmesi için Weimar’a davet etti. Almanlar için çok önemli Geheimlegationsrath ünvanı verildi.
On yıl boyunca bu görevde devam etti. Kırk yaşına gelmek üzereyken, hayatını boşa harcadığından korkuyordu. 1786′ de kimseye haber vermeden iki yıl süren İtalya seyahatine çıktı. Özellikle Roma’ya gitmek en büyük hayaliydi. Seyahat notlarında kırkıma varmadan kendimi yetiştirmek için burdayım der. (kısa notlar: İtalya Seyahati, Goethe.) İki yılın ardından Weimar’a tekrar döner ve politik çalışmalarına devam eder.
Goethe edebiyat dışında çeşitli bilim dallarıyla da uğraştı. Jeoloji, meteoroloji, fizyoloji ve kimya ile ilgilendi. Bu alanlarda, Bitkilerin Metamorfozu ve Renk Teorisi kitaplarını yazdı.
Schiller ile arkadaşlığı
1793′ de Mainz’ e gitti. Friedrich Schiller ile arkadaşlığı burada başladı. Goethe üzerindeki ilk etkisi, onu Wilhelm Meister’in Çıraklık Yılları ‘nı bitirmeye teşvik etmesi oldu. Sonraları, Faust’unu bitirmesi için de ısrar etti. Goethe ve Schiller çok yakın arkadaştı. Hatta, Goethe’ye Schiller’ in ölüm haberini vermeye kimse cesaret edememişti.
Faust
Faust, Goethe’nin ana eseridir. Faust’u yazma fikri gençlik yıllarından beri aklındaydı. Bütün hayatı boyunca da Faust üzerinde çalıştı. Aslında Dr. Faust’un hikayesi o zamanlar popüler olan bir masaldı. O tekrar ele aldı ve insanlık tarihinin derin problemleriyle ilgilendi. Faust bir trajedidir diyor Goethe, insanlığın trajedisi.
Son günleri
Johann Wolfgang von Goethe, 22 Mart 1832′ de 83 yaşında Weimar’ daki evinde hayatını kaybetti. Hizmetçisine söylediği meşhur son sözleri “daha çok ışık” oldu.
Faust’ nu bitireli bir yıl olmuştu. Vasiyeti üzerine ölümünden sonra basıldı. Wiemar’daki Fürstengruft of the Historischer Friedhof‘ da arkadaşı Schiller’in yanına defnedildi.
Başlıca Eserleri
- Faust, 1769-1831.
- Yeni Şarkılar (Neue Lieder), 1769
- Sesenheim şarkıları, 1770
- Demir Elli Şövalye, 1773
- Genç Werther’in Acıları, 1774
- Tanrılar, Kahramanlar ve Wieland, 1774
- Clavigo, 1774.
- Wilhelm Meister’in Çıraklık Yılları, 1795
- Hermann’la Dorothea, 1796
- İtalya Seyahati
- Gönül Yakınlıkları
- Doğu-Batı Divanı
- Otobiyografi: Gerçek ve Şiir: Kendi Hayatımdan