Panteon Tapınağı, Roma’daki en eski Pagan tapınağıdır. Yunan mitolojisindeki 12 Olimpos tanrısına adanmış bir tapınak. Adını da buradan alıyor. “Pantheion” Yunanca’da bütün tanrıların tapınağı anlamına geliyor. MS.609 yılına kadar bir Pagan tapınağı olan Panteon, imparator Phocas zamanında kiliseye çevrildi.
Ne Zaman Yapıldı?
M·AGRIPPA·L·F·COS·TERTIVM·FECIT
Panteon’nun girişindeki bu yazı tapınağın kim ve ne zaman yapıldığına dair bilgiler içeriyor. “Marcus Agrippa, Lucius’un oğlu, üç kez konsolos olan, bunu yaptı.” anlamına geliyor. Roma lejyonlarının komutanı ve İmparator Augustus’un baş danışmanı olan Marcus Agrippa, tapınağı MÖ.27 yılı civarında yaptırıyor. Mimarının kim olduğu hakkında herhangi bir kayıt bulunmuyor.
Çıkan yangınlar Panteon’a büyük zarar verdi. Hatta 110 yılındaki yangından sonra Agrippa’nın Panteon’undan geriye pek birşey kalmadı.
Antik Roma’da, binaların yapımında kullanılan tuğlalara yapıldıkları dönemi belirten damgalar basılırdı. Buradan yola çıkarak yapılan çalışmalarda, bugün gördüğümüz Panteon’un büyük kısmının Hadrian zamanına ait oluğu anlaşıldı. Bundan dolayı, Panteon Tapınağı’nın MS. 120-124 tarihleri arasında Hadrian zamanında yapıldığı kabul ediliyor.
İnşa edildikten neredeyse 2000 yıl sonra bile hala ayakta kalan nadir Antik Roma yapılarından biridir. Dünyanın en büyük desteksiz kubbesini günümüze kadar taşımıştır.
Mars, Venüs ve Sezar
Agrippa, bu yapıyı İmparator Augustus’a ithaf etmek ve Panteon’un içindeki nişlerden birine onun heykelini yerleştirmek ister. Augustus kabul etmez. Bunun üzerine Pantheon’un içerisine aralarında Mars ve Venüs heykellerinin de bulunduğu nişlerden birine Jül Sezar‘ ın heykeli yapılır. Dışarıya da, Augustus ve Agrippa heykelleri yapıldığı bazı notlarda yer alıyor.
Sezar’ın Venüs’ün soyundan geldiğine inanılıyordu. Olimpia tanrıları arasına Sezar heykeli yapılarak bir nevi o da tanrısallaştırılıyor.
Bu heykellerin hiçbiri günümüze kadar gelemedi.
Agrippa, Panteon’un kapısını Augustus’un mezarına bakacak şekilde yapar. Bu şekilde ona gizli bir ithafta bulunur.
Işık Oyunları
Panteon’a girer girmez tepedeki daire şeklindeki boşluk dikkati çekiyor. Okuli ya da Panteon’un gözü deniyor. Bu daire kubbe için bir kilit taşı görevi görüyor. O günün teknolojisiyle bu boyutlarda tam kapalı kubbeler yapılamıyordu. Tam kapalı kubbe tasarımı ancak Ayasofya ile birlikte mümkün oldu.
Ayrıca, Panteon’un tek ışık kaynağı tepedeki bu göz. Gün içerisinde, buradan geçen güneş ışınları yapının içerisinde çeşitli yerlere yansıyor. 21 Nisan tarihi Roma’nın kuruluşu olarak kabul ediliyor. Bu tarihte tam öğle vakti güneş giriş kapısını aydınlatıyor. Tam bu saatte, imparator içeri giriyor ve Panteon güneşin ışınlarıyla onu aydınlatıyor.
Mimari Özellikleri
Panteon, giriş kısmı ve rotonda denilen kubbeli yuvarlak ana yapıdan oluşuyor. Girişte her biri 50 ton ağırlığında tek parça halindeki 16 tane granit sütun kullanılmış.
Ana yapı bir silindir ve silindir içerisine yerleştirilmiş silindirle aynı çapa sahip bir küreden oluşuyor. Basit bir plan. Ama bu boyutlarda bir yapı için müthiş bir matematik ve mühendislik gerektiriyor.
Kubbe 5 sıradan oluşan 28 parçaya bölünmüş. 28 sayısı kendisini bölen sayıların toplamına eşit (1+2+4+7+14). Yani mükemmel sayı. Bu sayılardan çok da fazla yok; 6, 28, 496, 8128. Bu sayılara görsellik ve güzellik ile matematik, müzik, geometri ve astronomi arasındaki köprü de diyebiliriz.
Panteon’un yapımında kullanılan taşlar Yunanistan ve Mısır’dan getirildi. Beyaz mermerler Atina yakınlarındaki Penteli Dağı’ndaki taş ocağından çıkartıldı. Parthenon’un yapımında da bu taşlar kullanılmıştı. Pembe granitler Aswan’dan, beyaz granitler Kızıl Deniz ve Nil Nehri arasındaki Mons Claudianus ‘dan getirildi.
Rönesansa İlham Veren Yapı
Floransa’ lı mimar Brunelleschi, Donatello ile birlikte Roma’ ya geldiğinde kubbenin sırrını çözmek için Panteon’ nun çatısına çıkar. Kubbenin iki katmanlı ve katmanlarının birbirini destekleyerek yapıldığını görür. Floransa’ ya döndüğünde kubbesi bir türlü tamamlanamayan Floransa Katedrali’ nin kubbesini yapar. Brunelleschi, Roma’ da incelediği antik yapıları Floransa’ da tekrar yorumlayarak Rönesans’ ı başlatan kişi olur.
Raphael’in Mezarı
Panteon’ un içerisinde en çok ilgi gören yerlerden biri de Raphael’in mezarıydı.
Gezi Notları
- Panteon’ un kubbesindeki bakır kaplamayı görmek için yüksek bir yerlere çıkmalısınız. Sant’Angelo Kalesi ya da Azin Petrus Bazilikası’nın tepesi Pantheon’u yukarıdan keşfedebileceğiniz yerler.
- Pantheon’ a girişler ücretsiz.
- Buradan Panteon’ un içerisinde sanal bir gezintiye çıkabilirsiniz.
Roma mimarisinin ve mühendisliğinin en büyük örneklerinden bu tarihi yapıyı görmek bir Roma seyahatinin olmazsa olmazı. Roma’da diğer gezilecek yerler hakkında bu yazıya bakabilirsiniz: Roma Gezilecek Yerler: Güzel meydanlar diyarı