Nikola Tesla, Sırbistan doğumlu ABD’li bir bilim insanıdır. Alternatif akım alanındaki buluşları tüm dünyayı modern endüstri çağına taşımıştır.
Tesla sekiz dil konuşuyordu, alternatif akımla çalışan ilk motoru yaptı, kablosuz iletişimin temelini oluşturan teknolojiyi geliştirdi, yaklaşık 300 tane patenti vardı, tüm savaşları sona erdirecek bir “süper silah” geliştirdiği iddia edildi. Radyo, X-ışınları, vakum tüplü amplifikatör, floresan lamba, neon ışıklar, hız göstergesi, arabaların ateşleme sistemi, radar, elektron mikroskobu ve mikrodalga fırını icat etti. Telsiz bir kaynaktan yüksek miktarda elektriğin iletilmesinin mümkün olduğunu söyleyen yine Nikola Tesla oldu. Kısacası bugün kullandığımız birçok teknolojisinin arkasındaki isimdir Nikola Tesla.
Ancak yeterince anlaşılamadı. Nikola Tesla, dünya tarihine en başarılı, ancak ne yazık ki anlaşılmayan bilim adamlarından biri olarak damgasını vurdu.
İlk Yıllar
Tesla, 1856 yılının Temmuz ayının 9’nu 10’una bağlayan gece, Hırvatistan’ın Lika bölgesinde bir köy olan Smiljan’ da doğdu. Smiljan köyü, Tesla doğduğu zamanlarda Avusturya İmpartorluğu ile Osmanlı İmparatorluğu sınırında kalıyordu. Genellikle, Sırp ağırlıklı Slavların yaşadığı bir bölgeydi.
Diğer taraftan, babası Milutin ise Ortodoks kilisesi’nde papazdı. Tesla’nın da kendi izinden gitmesini istiyordu. Küçük yaşlarından itibaren rahip olması için ona telkinde bulunuyordu. Ancak, Tesla gramer okulunu tamamladıktan sonra koleraya yakalandı. Ağır şekilde hastalandı ve 9 ayını yatakta geçirmek zorunda kaldı. Doktorlar umudunu yitirmişti. Onun ölmesini bekliyorlardı. Babası, Nikola’ya neyin kendisini iyi hissettireceğini sordu. O da “teknik okumasına izin verilmesinin” diye cevapladı. Babası da iyileştiğinde onu Avrupa’nın en iyi mühendislik okuluna göndereceğine söz verdi. Bu büyük sürpriz Nikola’ anın amansız hastalıktan iyileşmesine yardımcı oldu.
Eğitim Hayatı
1875 sonbaharında, Nikola Tesla Graz Teknik Üniversitesi’ne başladı. Burada takıntılı bir şekilde ders çalışıyordu. Sabah saat 3’ten akşam 11’e kadar. Hocaları babasına mektup yazarak onun aşırı ders çalışmaktan öleceğini söylediler. Buradaki eğitimini tamamlamadı. Üçüncü yılın ilk sömestrından derslere katılmayı bıraktı. Sonrasında okuldan ayrıldı. 1880 yılında eğitimine Prag’da devam etti.
Tesla’nın olağanüstü derecede bir hafızası vardı. Bu yeteceğini annesinden aldığını söylüyor. Okuduğu bir kitabı en ince ayrıntılarına kadar aklında tutabiliyordu. Bu durum onun yabancı dil öğrenmesini de kolaylaştırdı. Üniversite de okurken teknik derslerin yanında dil kurslarına da katıldı. İngilizce, Fransızca ve İtalyanca öğrendi. Sırpça ve Almanca’yı ise aileden biliyordu.
Graz Üniversitesi’nde bir derste, profesör Poeschl öğrencilerine Gramme’ın doğru akım makinesini kullanarak kendi kendine indüksiyon olgusunu anlatıyordu. Nikola Tesla, olayları kendi zamansal ve uzamsal kısıtlamalarının ötesinde algılama yeteneği olan biriydi. Hem profesörünü hem de profesyonel kamuoyunu karşısına alarak, doğru akım ve komütatör kullanan bir motorun, komütatörsüz alternatif akım kullanılarak basitleştirilebileceğini iddia etti. Bu o zamanlar imkansız bir durumdu. Birkaç yıl sonra Tesla bu iddiasını kanıtlamak için bilimsel bir çözüm buldu.
Çalışma Hayatı ve İlk İcat
1881 yılında Budapeşte’ye gitti. Ferenc Puskas’ın sahibi olduğu bir telefon santralinde iş buldu. Kardeşi Tivadar, Edison’un yakın arkadaşıydı. Bu firmada, Nikola Tesla ilk icadı olan bir telefon amplifikatörü buldu. Hayatının bu döneminde Antal Szigeti ile tanıştı. Uzun yıllar yakın arkadaşlık yaptılar. İndüksiyon motoru ve dönen manyetik alan gibi büyük buluşlarına şahit oldu. Bu dönem aynı zamanda sıkı bir Goethe okuyucusuydu.
Budapeşte şehir parkındaki kumsala çizdiği basit diyagram alternatif akımlarla ters manyetik alan yaratma ilkesini içeriyordu. Yani indüksiyon motorunun keşfi anlamına geliyordu. Bu onun en önemli çalışmalarından biriydi.
Bu basit çizim, Tesla Çok Fazlı Sistemi alternatif akım üretimi, aktarımı ve kullanımı için yapılan bir dizi cihazın önünü açtı. Tesla, 1883’te disk biçimli bir rotora sahip bir endüksiyon motorunun ilk çalışan modelini yaptı.
1881’de Paris’e taşındı. Continental Edison Company‘ de çalıştı. İç aydınlatma kurulumu yapıyordu. Burada elektrik mühendisliğinde tecrübe kazandı. 1884’te yöneticisi Edison Machine Works‘u yönetmek için Amerika’ya gitti. Tesla’yı da yanında götürdü.
Amerika’ya Yolculuk
Nikola Tesla, 1884 yılında bir gemi yolculuğuyla ABD’ye gitti. Cebindeki 4 sentin yanında birkaç şiir ve uçan makine çizimleri vardı. Gider gitmez Edison ile tanıştı. Ona şu iki cümlenin olduğu bir mektup uzattı: ” İki büyük adam tanıyorum. Biri sensin, diğeri genç bir adam
önünde duruyor.”
Edison Machine Works‘deki macerası uzun sürmedi. 24 farklı tip makine tasarlaması için kendisine 50.000 dolar vaat edildiğini ancak bunun bir şaka olduğu ortaya çıktı. Altı ay sonra buradan ayrıldı.
Alternatif Akımın Zaferi
O sıralar, 1886-1888 yılları arası ünlü sanayici George Westinghouse alternatif akımın sağladığı faydaları gördü. Tesla, 1 Mayıs 1888 yılında Amerika Birleşik Devletleri Patent Ofisi’ne giderek yedi çok fazlı sistem patentinin tamamını tescil ettirdi. Bu patent 2 fazlı ve 3 fazlı indüksiyon (asenkron) motorun yanı sıra 2 fazlı ve 3 fazlı jeneratörleri de kapsıyordu. Aynı yılın 7 Temmuz’unda Tesla ile Westinghouse arasında tarihi bir imza atıldı. Tesla’nın patentlerinin ticari amaçlar için kullanımı kullanımını içeren bir anlaşmaydı. Bu olay, Edison’un başını çektiği doğru akımı destekleyenlerle Westinghouse’ un başını çektiği alternatif akımı destekleyenler arasında “akım savaşlarını” başlattı.
Son savaş, 1893’te Chicago’da kazanıldı. Burada düzenlenen Dünya Fuarı, Tesla ve Westinghouse tarafından alternatif akım aydınlatma sistemi ile aydınlatıldı. Bu büyük başarı Niagara Şelalesi hidroelektrik santralinin inşası ve bu projede Tesla Çok Fazlı Sistemi’nin kullanılması ile sonuçlandı.
Niagara Komisyonu’nun bu kararını duyduğunda, Tesla eski bir anısını, gençliğinde Niagara Şelalesi hakkında bireyler okurken amcasında dediği “birgün Niagara’ya gideceğim ve oraya büyük bir çark takacağım” dediğini anımsadı. Niagara’ya bir hidroelektrik santral yapılması alternatif akımın tam bir zaferi anlamına geliyordu. Akım savaşları bu şekilde bitmiş oldu. Aynı zamanda İkinci Sanayi Devrimi’nin de.
Bundan sonra Tesla’nın tasarladığı alternatif akımların üretimi, aktarımı ve kullanımı küresel hale gelmiş ve aynı sistem bugüne kadar korunmuştur.
Kablosuz Dünya Hayali
Tesla, uzaktan kumandalı bir tekne yapmak için ilk defa sinyalleri kullandı. Tesla’nın uzaktan kumanda çalışmaları 1898 yılında profesyonellerin ve sonrasında halkın kullanımına sunuldu. Tesla’nın en önemli ve en çok korunan patentlerinden biridir. Dört rezonans devresi sistemi ile kablosuz iletişimin temelini oluşturur.
En büyük hayali dünyada herkesin elektriği ücretsiz kullanmasıydı. Aslında bunu başardı da. Ancak proje hayata geçirilemedi. Bu hayali için Tesla, 18 Mayıs 1899’da Colorado Springs’e geldi. İki hafta içinde bir laboratuvar inşa edildi. İki pencereli basit bir ahşap kabin ve üzerinde Dante’nin İlahi Komedya’sından “Buraya girenler, umudu geride bırakın” yazan bir kapı.
Tesla, Colorado’da aralıksız araştırmalar yaparak neredeyse bir yılını geçirdi. En önemli keşiflerinden bazılarına burada ulaştı. Bunlardan biri Dünya’nın durağan dalgalarıydı. İçinde yaşadığımı gezegenin tüm ürkütücülüğüne rağmen, en sessiz insan sesinin fısıltısına bile titreyerek cevap vermeye zorlanabileceğiydi. Yani elektrik enerjisinin kablosuz olarak küresel ölçekte iletimini öngören bir çalışmaydı.
1901 yılının başlarında Tesla en büyük finasörlerden John Pierpont Morgan ile bir sözleşme imzaladı. Transatlantik Mesaj İletim Sistemini inşa etmek için ondan 150 bin dolar aldı. Bu para ile, Long Island’daki Shoreham’da Wardenclyffe adıyla bilinen 120 hektarlık araziyi satın aldı. Buraya bir laboratuvar ve dev bir osilatör kurmaya başladı. Tesla bu projeyi büyük bir gizlilik içinde yürütüyordu. Onun dışında kimse tam olarak neyin inşa edildiğini ve projenin nihai amacının ne olduğunu bilmiyordu.
Evet bu proje hayata geçirilemedi. Ancak daha sonra yapılan çalışmalarla günümüz teknolojisinin temelini oluşturdu. Yaptığı kule, dünya çapında telefon ve telgraf sistemlerinin bağlantısının başlangıcıydı.
Tarihsel ve ekonomik şartlar Morgan ve Tesla arasıdaki iletişimin koplasına neden oldu. Tesla’nın bu projesinin finansmanı sonlanmış oldu. Tesla, Morgan’dan aldığı fonların yanı sıra, kendi parasının büyük bir kısmını da bu projeye yatırdı. Bu nedenle projenin durması, mali açıdan tamamen çökmesine neden oldu. 1906 sonbaharında Wardenclyffe’ deki laboratuvar tamamen terk edildi.
Long Island projesi başarısız olduktan sonra Tesla kendini çok zor bir finansal durumda buldu. Endüksiyon motoru gibi, endüstri için gerekli ve rekabetçi ve uygun maliyetli bir buluşa ihtiyacı vardı. Tam bu esnada Tesla çalışmalarını elektrikten makine mühendisliği alanına kaydırdı.
Son Patent
Nikola Tesla’nın son patenti 1928’de onaylandı. Dikey iniş ve kalkış yapabilen bir uçak patentiydi.
Hayatının Son Yılları
Nikola Tesla, Amerika Birleşik Devletleri’ne geldiğinden beri hayatının büyük bir kısmını otellerde yaşadı. Hayatının son 10 yılını Manhattan’daki New Yorker otelinde geçirdi. Onun anısına, otelde kaldığı oda olan 3327 nolu odanın girişinde bir plaka bulunmaktadır. Nikola Tesla 7 Ocak 1943’te 87 yaşında iken hayatını kaybetti. Tesla hiç evlenmedi ve çocuğu olmadı.
Varisi olan yeğeni Sava Kosanoviç, Tesla’nın kişisel eşyalarını ve dökümanlarını 1951 yılında Belgrad’a götürdü. Güzümüzde Belgrad Nikola Tesla Müzesi’nde sergilenmektedir.