Göğceli Cami, Andolu ahşap mimarisinin en nadide eserlerinden biridir. Samsun’un Çarşamba ilçesinde bulunan Göğceli mezarlığının içerisinde yer almaktır. Ahşap yapısına rağmen, sekiz yüzyıldan beri hala ayaktadır. Anadolu’daki en eski ahşap camidir.
Daha önce, Ortaçağ’dan birçok taş yapı görmüştüm. Bu kadar eski ahşap bir yapıyı ilk defa Çarşamba’ da gördüm. Yolu düşenlerin görmesi gereken bir eser.
Camiin yapımında tamamen ahşap malzeme kullanılmış. Karaağaç, dişbudak ve kestane ağaçlarından elde edilen kereste, çeşitli ısıl işlemlerden geçerek dayanıklı hale getirilmiş. Ahşap bloklar çivi kullanılmadan köşelerden kurt boğazı ya da çanta tekniği adı verilen bir teknikle birleştirilmiş. Bundan dolayı camiye Çivisiz Cami de denmektedir. Depreme dayanıklı esnek bir yapısı var.
Dikdörtgen şekinde bir plana sahip. Girişte son cemaat yerinden sonra camiin içerisine giriliyor. Ahşap plakalar yaklaşık 50 cm genişliğinde 15 m uzunluğunda. Kolon başlarını kirişlere bağlayan bazı metal parçalar dışında, cami yapılırken çivi kullanılmamış.
Camiin tavanında Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait süslemeler bulunuyor.
Cami, ismini içinde bunduğu mezarlıktan alıyor. Bir zamanlar mezarlıklara göçeli dendiği rivayet ediliyor. Buradan Göğceli’ye dönüşmüş. Göç ehli ya da Gökçeli cami de denmekte..
Göğceli Cami ne zaman yapıldı?
Göğceli Cami’nin ne zaman yapıldığına dair herhangi bir kayıt bulunmuyor. Ancak yapılan karbon testleri camiin geçmişinin 1206 yılına kadar uzandığını göstermektedir. 1335 yılında büyük bir bakım yapılıyor. 2014 de ise son restorasyonu tamamlanıyor.
Yapım Tekniği
Aradan yüzyıllar geçmesine rağmen, camii oluşturan ahşap plakaların hala bir arada olmaları etkileyici. Bu durum akla nasıl yapıldığı sorusunu getiriyor.
Cami, çantı tekniği kullanılarak, yani ahşap plakalar çivi kullanılmadan birbirine geçirilerek yapılmıştır. Bu teknik, bir zamanlar orman köylerinde ev yapılırken sıkça kullanılan bir yöntemdi. Günümüzde hala bu metot kullanarak evler yapılmaktadır.
Malzemenin kullanım ömrünü uzatması, çantı tekniğinin en önemli artılarından biridir. Belki de bu yöntem sayesinde cami günümüze kadar gelebilmiş.
Camiin etrafında dolaşarak, kullanılan ahşap blokların nasıl birbirine tutturulduğunu daha yakından görebilirsiniz.
Nasıl gidilir?
Samsun’ dan Çarşamba’ ya giden dolmuşlarla ulaşım mümkün. Gökçeli mezarlığına yakın bir yerde inip sonrasında yürümek gerekiyor.